حافظ

به نظرمن شاه بیت این غزل بیت ماقبل آخراست:/چرا ؟به یک نی قندش ؛ نه می خرند آن کس ،؛که کرد:صدشکرافشانی از،نی قلمی/تضادموجودبین کم ارزشی یک نی قند،تاکیدروی عدد یک ؛ازیک طرف وبهای فراوان به شکرافشانی ازطرف دیگر،آن هم صدشکرافشانی (شکرشکن شوندهمه طوطیان هند/زین قندپارسی که به بنگاله می رود/)از یک قلم نیی.شعر به این شیرینی !وایهام موجود درواژه ی نی که هم زیبا سخن سرودن وهم زیبا نوشتن ونیزشیرین نوازی نی را هم به ذهن متبادر می نماید.بین خریدن وافشاندن هم به گونه ای ظریف تناسب برقراراست.تناسب موجودبین واژه های :قند،شکر،نی قند که همان نیشکر است باخریدوفروش (شکرافشانی به معنای پخش شکر)وهم آوایی حرف "نون"7بار،حرف "کاف"5باروحرف "ش"سه بار زیبایی موسیقایی خاصی به این بیت بخشیده است."حسن رضوی درخشی"

طبیب راه نشین درد عشق نشناسدبرو به دست کن ای مرده دل مسیح دمیطبیب راه نشین کیست ؟ایا مقصود طبیبی است که سر راه نشسته تا گدایی کند ؟ یا دزدی کند ؟یعنی آن که خودش نیازمند و گداست ؟چگونه میتواند تو را که درد نیاز به حیات دل داری شفا دهد ؟

روفیا بانوی عزیزبا درودباز هم ما را امتحان کن ما هم درس پس می دهیم تا چه قبول افتدنظر من در مورد طبیب راه نشین..................شاید حافظ طبیبانی را می گویدکه در قدیم دوره گردی میکرده اند و با داروهایی که همراه داشته اند با وجود بی تخصصی به معالجه می پرداختندکه گویا هنوز در هندوستان چنین کسان هستنداینان درد عشق ندارند . کاسب هستندبا احتراممرسده

برای این حقیرکه دانشجوی ادبیات هستم دانش افزاستوپیشتر عاشق حاشیه ها گشته ام وازاین جهت سپاسگزار شما هستم.

سپاسگزارم مرسده گرامیدر ایران هم از این قبیل طبیبان کم نیستند !

دف همدم نِی شد، چو به آتش جان یافتنِی محرم سِر، تا به جلا درمان یافتسَر لایق دل شد، چو به مستی، شد عقلدل خون شد و ره بر حرم جانان یافت ..

ز دلبرم که رساند نوازش قلمی..

1- کلمه "کُشته زار" جالبه که نزدیک به "کِشتزار" هست.2-@ابراهیم ز: دوست عزیز ماله کشی نکن. سالوس و طبل زیر گلیمش هر دو مشمئز کننده بوده اند.3-@ مجید=ابراهیم ز: قربان مگه رای گیریه؟ نسخه ای متفاوت از دیوان حافظ میشناسید معرفی کنید.

اجرای شعر در بداهه استادان:شجریان و موسویبمناسبت ششصدمین سالگرد تولد حافظتالار وحدت_1367

این اثر در آلبوم غیر رسمی "پیک صبا" دردستگاه همایون و آواز ابوعطا و دشتی توسط استاد شجریان و با همراهی نی محمد موسوی موجود می باشد

با سلام نکته دیده نشده در بیت قیاس کردم و ... :محذوف این بیت در حقیقت این است: قیاس کردم و تدبیر کردم و فهمیدم که قیاس در ره عشق چو شبنمی است ... و این واو است که معنای محذوف را به ما می فهماند و این نوع واو از اختراعات حافظ است در زبان فارسی گرچه در قرآن این چنین اسلوبی دارد که بسیار زیبا، دلنشین و عمیق است همچنین این اسلوب در زبان عامیانه استفاده نمی شود و بسیار ادبی است.

بنظر میرسد مضمون بیت دهم احتمالاً از این ابیات نظامی در هفت پیکر نشئت گرفته باشد:من که نقاش نیشکر قلمم رطب افشان نخل این حرممنیِ کلکم ز کشتزار هنر به عطارد رسانده سنبل تر

ز دلبرم که رساند نوازش قلمیکجاست پیک صبا گرهمی‌کند کرمینوازش قلمی : نامه ی ازروی لطف ومهربانی پیک صبا: باد صبا رابط میان عاشق ومعشوق است که به پیک تشبیه شده است.معنی بیت: ازدلبرمن(احتمالاً شاه شجاع ِ خوش قدوبالا محبوب دل حافظ) چه کسی نامه ی مهرآمیزی می آورد؟ کجاست باد صبا؟ اگر پیک صبا همیشه به ما لطف داشته وپیام معشوق رامی آورد الان کجاست تاپیامی نامه ای برای من بیاورد؟صبا کجاست که این جان خون گرفته چو گلفدای نکهت گیسوی یار خواهم کردقیاس کردم و تدبیر عقل در ره عشقچو شبنمی است که بر بَحر می‌کشد رقمیقیاس: مقایسه کردن چیزی باچیزی دیگر،ارزیابی وسنجشتدبیر عقل: راهکارعقل،چاره اندیشی عقلبَحر: دریارقمی: خطی، نوشته ای،نقاشی کشیدن، اثریمعنی بیت: راهکاروچاره اندیشی عقل درمسایل عشق را موردسنجش وارزیابی قراردادم چنان بی تاثیرو ناکارآمدبودند که گویی قطره ی شبنمی بر روی دریا اثری بگذارد!ای که از دفتر عقل آیت عشق آموزیترسم این نکته به تحقیق ندانی دانستبیا که خرقه ی من گر چه رَهن میکده‌هاستز مال وقف نبینی به نام من درمیرهن: گرومعنی بیت: بااینکه (من ازمنظرشریعت گناهکار وشرابخواره ام و) خرقه ی من درقبال گرفتن شراب درگروِ میکده هاست (امّا من درقیاس بامتشرّین ِ ریاکارکه اموال موقوفی راتصاحب کرده اند به خودمی بالم ازاین جهت که) حتّایک درم ویک پشیزناچیز نیزازاموال وقفی تصاحب نکرده ام بیا ودرمورد این ادّعای من تحقیق وبررسی کن وببین.فقیه مدرسه دی مست بود وفتوی دادکه می حرام ولی به زمال اوقاف استحدیثِ چون و چرا درد سر دهد ای دلپیاله گیر و بیاسا ز عمر خویش دمیحدیثِ چون و چرا: درسی که باچون وچرا وجرّوبحث مطرح باشد، کنایه ازمباحثِ دروس دینی که با مباحثه وگفتگوطرح می شود. معنی بیت:مدرسه ودروس دینی دردِ سر تولید می کند بهترآن است که به جای کتاب ودرس ومدرسه، پیاله ی شراب بدست گیری و لحظاتی فارغ از مشاجره ومباحثه، درآرامش وآسودگی خاطربیاسایی. بخواه دفتراشعاروراه صحراگیرچه وقت مدرسه وبحثِ کشف کشّاف است؟طبیبِ راه نشین دردِ عشق نشناسدبروبه دست کن ای مرده دل مسیح دَمیطبیب راه نشین: طبیبی که با دوره گردی به طبابت می پردازد. البته دراینجا "راه نشین" به جهت تحقیرطبیبِ مدّعی آمده است.بروبه دست کن: بروپیدا کن وبه اودسترسی داشته باش مرده دل: دل مرده، دراینجا کسی که ازدوری معشوق ملول وافسرده شده است.مسیح دم: کسی که نفس ِ شفابخش و عیسوی داشته باشد کنایه ازمعشوقمعنی بیت: ای عاشق ملول وافسرده، درد تو ازدوری معشوق است وطبیب دوره گرد قادربه علاج این درد نیست سعی کن به معشوق خویش دسترسی پیداکن که نفس معشوق برای عاشق ِدلمرده، همانندِ نفس حضرت عیسی برای مردگان است وروح وجان تازه می بخشد.بارغمی که خاطرماخسته کرده بودعیسی دمی خدابفرستاد وبرگرفتدلم گرفت ز سالوس و طبل زیر گلیمبِه آن که بر در میخانه بَرکشم عَلمیسالوس: فریب دهنده وحیله گرطبل زیرگلیم: کسی که موضوع برمَلاشده ای را پنهان سازی کند. کنایه از پوشیده کاری درحالی که همگان بر آن آگاهی یافته اند.بَرکشم: برافرازم، بلند کنمعَلَم: پرچم وبیرق معنی بیت:دلم از فریبکاری مکّاران وعمل ِ زشت پنهان کارانی که دیگران رانادان می شمارند وحقایق رامی پوشانند گرفت بهترآن است که خود من نیزپنهانی شراب ننوشم و به کوی میکده علمی برافرازم تا همگان بدانند که من شرابخواره وساکن میخانه هستم.خدای رامددی ای رفیق ره تامنبه کوی میکده دیگرعَلم برافرازمبیا که وقت شناسان دو کون بفروشندبه یک پیاله میِ صاف و صحبت صَنمیدوکَون: دنیا و آخرتصحبت صنمی: هم نشینی با دلبر ومعشوقی معنی بیت: وقت شناسان وآنها که ارزش وقت رابه خوبی می دانند دنیا وآخرت را به یک پیاله شراب وهم نشین شدن با دلبری می فروشند بیا وارزش وقت رابدان وبه عیش وعشرت بپردازحالیامصلحت وقت درآن می بینمکه کشم زخت به میخانه وخوش بنشینمدوام عیش و تَنعّم نه شیوه ی عشق استاگر معاشر مایی بنوش نیش غمیتنعّم: برخورداری ازنازونعمتشیوه: روش، راه و رسمنیش: زهروتلخی معنی بیت: درطریق عشق چنین نیست که همواره ازنازونعمت بهرمندباشی اگردراین طریق گام گذاشته وباماهمراه وهمنشین شده ای خودراآماده کن که گهگاه باید نیش غمی نوش جان کنی‌نازپرورد تنعّم نبرد راه به دوستعاشقی شیوه ی رندان بلاکش باشدنمی‌کنم گله‌ای لیک ابر رحمت دوستبه کِشته زار جگرتشنگان نداد نمیابر رحمت: لطف ومرحمت دوست به ابری تشبیه شده است.نَمی: رطوبتی، آب اندکیمعنی بیت:گله وشکایت نمی کنم امّا ابر لطف ومرحمت معشوق،حتّا نم ناچیزی بر کِشتزار تشنه ی جگر سوختگان وعاشقان نبارید!چرابه یک نی ِقندش نمی‌خرند آن کسکه کرد صد شکرافشانی از نی ِقلمینی قند: نی شکر، به یک نی ناچیزوکم ارزش"شکرافشانی" کنایه ازاشعار وغزلیّاتِ شیرین همچون شکراستنیِ قلمی: نی کِلکی ، قلمی که از نی تهیّه شده باشد. هنوز نیزقلم خوشنویسی ازنی ساخته می شود.معنی بیت: درشگفتم که چرا به کسی که ازنی ِقلم ِ خویش صدها غزل شیرین وناب تراوش کرده حتّا یک ساقه نیشکر بی ارزش نیزبه عنوان شیرینی وپاداش نمی دهند!منم آن شاعرساحرکه به افسون سخنازنیِ کِلک همه قند وشکرمی بارمسزای قدرتوشاها به دست حافظ نیستجز از دعای شبی و نیاز صبحدمیمعنی بیت: پادشاها،حافظ جزآنکه برای تونیم شب دعا کند وسحرگاهان به رازونیازعاشقانه بپردازد کار شایسته ی دیگری نمی تواندانجام دهد که درخورقدرومنزلت توبوده باشد .هرصبح وشام قافله ای ازدعای خیردرصحبت شمال وصبا می فرستمت

محمد رضا شجریان این شعر را با نی محمد موسوی در همایش بزرگداشت حافظ خوانده. در سایت خصوصی یافت می شود.

با سلام در بعضی از منابع منظور از طبیب راه نشین اشاره به شیطان و داستان حضرت ایوب هست . که شیطان بر سر راه همسر یا خود ایولب نشسته و بعنوان طبیب ایشان را فریب داده است.

با درود این غزل زیبا را با صدای آسمانی استاد شجریان در کانال تلگرام"حافظ با صدای شجریان" در این نشانی بنیوشیم: پیوند به وبگاه بیرونی

حافظ در این غزل گفته: طبیبِ راه نشین، درد عشق نشناسد   سعدی هم در غزلی می‌گوید: علاج درد مشتاقان طبیب عام نشناسد

با سلام به نظر بنده هم سالوس و طبل زیر گلیم با وجود واو معنای بهتری داره. فرد ریاکار و طبل زیر گلیم (ریاکاریش).  

این غزل را "در سکوت" بشنوید