سعدی

هیچکس به خوبی سعدی نمیتونه از جمال و کمال طرف... شعری چنان پر معنی و خوش آهنگ بگه... لقب استاد سخن براستی که برازنده ی اوست...

در خوابگاه عاشق سر بر کنار دوستکیمخت خارپشت ز سنجاب خوشترستکیمخت=پوست جانورنزدعاشق خواب کنار دلبر بر روی خارخارپشت خوشتر از خواب راحت روی جای راحت و نرم پوست سنجاب است.

با سلام ( در خوابگاه عاشق سر بر کنار دوست کیمخت خار بشت ز سنجاب خوشتر است ) سعدی در این بیت میفرماید سخترین مشقتها را در راه دوست تحمل کردن و با او بودن بهتر از بسیار راحت بودن و بی دوست زندگی کردن است مثلا اگر شخصی بتواند با کلاهبرداری اموال شخص دیگری را بالا کشد و به ثروت عظیمی برسد و اگر اینکار را نکند باقی عمر را در فقر و سختی بسر خواهد برد سعدی می گوید من فقر و بیچارگی را ترجیح می دهم و خدا را از زندگیم حذف نمی کنم

حلوا -شیرینی این شعر از وزنها شکر شیرینتر است. منظور استاد سخن در ابتدای غزل :تصور کنید که در کنار معشوق آرمیده اید و خواب است .ناگهان به آرامی و با خماری معشوق چشم باز میکند و نگاه در نگاه شما میدوزد.حال این نگاه با اینحالت خواب آلود زیبایی دو چندانی پیدا می کند.در پایان:هر که شیرنی فروشد مشتری بر وی بجوشد...

شمعی به پیش روی تو گفتم که بر کنم  برکردن  با کسر حرف ب به معنی روشن کردن است و در گویش مردمان جنوب کشوربا کسره تلفظ میشود چراغ را بر کن یعنی چراغ را روشن کن

وزن : مفعول فاعلات مفاعیل فاعلات    چشمت خوش است و بر اثر خواب خوشتر است طعم دهانت از شکر ناب خوشتر است معنی بیت اول  ۱ _چشمانت زیباست و هنگاهی که خواب آلوده باشد زیباتر است . طعم و مزۀ دهانت از شکر خالص هم نیکوتر و لذّت بخش تر است . [ خوش = زیبا / ناب = پاک و خالص ] زنهار از آن تبسّم شیرین که می کنی  کز خندۀ شکوفۀ سیراب خوشتر است معنی بیت دوم  ۲ _پناه بر خدا از آن لبخند شکرین ، چرا که لبخند تو از شکفته شدن شکوفۀ آبدار و تازه هم زیباتر است . [ زنهار = شبه جمله به معنی امان و پناه / شکوفۀ سیراب = شکوفۀ پر آب و تازه و با طراوت ] شمعی به پیش روی تو گفتم که برکنم   حاجت به شمع نیست ، که مهتاب خوشتر است معنی بیت سوم  ۳ _ به خود گفتم شمعی برافروزم و چهره ات را در پرتو آن بنگرم ، امّا دریافتم که نیازی به افروختن شمع نیست . زیرا چهرۀ مهتابی تو زیباتر از روشنایی شمع است . [ برکردن = روشن کردن و افروختن ] دوش آرزوی خواب خوشم بود یک زمان   امشب نظر به روی تو از خواب خوشتر است معنی بیت چهارم  ۴ _ دیشب آرزو می کردم که لحظه ای به خواب خوش فرو روم ، امّا امشب نگریستن به روی تو را از خواب خوشتر می دارم . [ دوش = دیشب / نظر = نگاه ] در خوابگاه عاشق سر بر کنار دوست   کیمُختِ خارپشت ز سنجاب خوشتر است معنی بیت پنجم ۵ _بستری از چرم سخت و خاردار در خوابگاه عاشقی که محبوب در کنار اوست ، از بستر نرم برای او لذّت بخش تر است . [ کیمخت خارپُشت = پوست خشن و سفت ، پوست در هم کشیده و چین و چروک خورده / خارپُشت = جوجه تیغی / سنجاب = جانوری است بزرگتر از موش و کوچکتر از گربه ، مویش در نهایت نرمی و تازگی و از پوست آنها پوستین گران بها سازند (لغت نامه)] ز آن سوی بحر آتش اگر خوانی ام به لطف   رفتن به روی آتشم از آب خوشتر است معنی بیت ششم  ۶ _اگر از آن سوی دریای آتش مرا از سر لطف صدا بزنی ، به شوق می آیم ، زیرا بر روی آتش رفتن برایم از در آب بودن لذّت بخش تر است . ز آب روان و سبزه و صحرا و لاله زار   با من مگو که چشم در احباب خوشتر است معنی بیت هفتم  ۷ _از زیبایی های آب جاری و سبزه زاران و دشت و لاله زار با من سخن مگوی که نگریستن به دوستان و معشوقگان برای من از زیبایی های طبیعت لذّت بخش تر است . [احباب = جمع حبیب ، دوستان و یاران ] زهرم مده به دست رقیبان تندخوی   از دست خود بده که ز جُلّاب خوشتر است معنی بیت هشتم  ۸ _ای محبوب من ، به من از دست نگهبانان تندخوی زهر مده . زهر را با دستان خود به من بنوشان که در آن صورت از شربت گلاب هم خوشگوارتر است . [ رقیبان = جمع رقیب ، نگهبان و مراقب ، کسی که مواظبِ معشوق است و عاشق را از او دور می کند ، معمولاََ دایۀ دختر این نقش را بر عهده داشت و گاهی هم عاشق و معشوق از غفلتِ رقیب استفاده کرده و با اشاراتِ چشم و ابرو ، قول و قرار می گذاشتند و سخنان خود را به یکدیگر می گفتند / جُلّاب = معرّب گلاب ، شربتی که از قند و گلاب سازند و ایرانیان آن را به معنی مطلق شربت به کار می برند . ] سعدی دگر به گوشۀ وحدت نمی رود   خلوت خوش است و صحبت اصحاب خوشتر است معنی بیت نهم  ۹ _ سعدی دیگر به گوشۀ تنهایی پناه نمی برد . زیرا هر چند تنهایی خوش است ، ولی همنشینی با دوستان خوشتر است . [ خلوت = عزلت و گوشه نشینی / صحبت = مصاحبت و همنشینی / اصحاب = جمع صاحب ، دوستان و یاران ] هر باب از این کتاب نگارین که برکنی   همچون بهشت گویی از آن باب خوشتر است معنی بیت دهم  ۱۰ _ هر فصلی از این کتاب پر نقش و نگار و زیبا را که از برکنی و به خاطر بسپاری ، یا ورق بزنی ، گویی یکی از درهای بهشت است که می گشایی و خواهی دید که هر دری از در دیگر یا هر فصلی از فصل دیگر بهتر است . [ باب (مصراع اوّل) = فصل و قسمت / باب (مصراع دوم) = در / نگارین = زیبا و خوش / برکردن = حفظ کردن و به خاطر سپردن / کتاب نگارین = کنایه از کتاب غزلیان زیبای سعدی ] منبع : شرح غزلهای سعدی  دکتر محمدرضا برزگر خالقی  دکتر تورج عقدایی  سعدی : به چه کار آیدت ز گُل طبقی ؟ از گلستان ِ ما بِبَر طبقی  شاد و تندرست باشید ..