سعدی

سلامدر مصراع سوم «را» نوشته نشده است:آن را که نداد از سببی خالی نیست ...

آن را که نداد !!! درستش کنید 

بنام آرام بخش درون دادار که بر ما در قسمت بگشاد 1- کلمه «قسمت» یعنی  نصیب، بهره ی هرکس از رزق و روزی. و نیز رزق و روزی هرکس که خدا تعیین کند.  در ضرب المثل «قسمت هیچکس را هیچکس نتواند خورد» قسمت به همین معناست  و در تعبیر «به هر کس هرچه قسمت بود دادند»  هم این معنا مدنظر است. 2- تعبیر «درِ قسمت گشودن»  یعنی نصیب و بهره رزق و روزی را دادن.  سعدی می گوید گشاینده در قسمت و سهم و رزق و روزی ، خداوند است. این نکته در روایات ما هم هست. پیامبر اعظم فرمود: إِنَّ لِکُلِّ امْرِئٍ رِزْقاً هُوَ یَأْتِیهِ لَا مُحَالَةَ هر کس روزی ای دارد که حتما به او خواهد رسید.  (اعلام الدین ص 342)   بنیاد جهان چنانکه بایست نهاد 3- کلمه «بنیاد»  اسم مرکب است . یعنی مرکب  از «بن » بمعنی پایان و «یاد»، به معنی اساس. 4- «بایست» مصدر مرخم بایستن به معنای ضروری است. آنچه ضروری و واجب و میاز و حاجت است. پس معنای این بیت از رباعی سعدی چنین است : از وقتی که خداوند بزرگ نصیب و بهره هر موجودی را از هستی و از رزق و روزی داد ، اساس و قاعده جهان را  چنان که ضروری و نیاز است پی ریزی کرد.»   در ادامه سعدی گفته: آن را که نداد از سببی خالی نیست اگر برخی موجودات را سهم و نصیبی نداد حتما سبب و حکمتی دارد. مثلا به  گربه «بال» برای پروازکردن نداد. گرچه خیلی دوست دارد. اما به گنجشک این سهم را داد. چرا؟ چون «کربه مسکین اگر پر داشتی - تخم گنجشک از زمین برداشتی». سعدی اما در ادامه مثال دیگری می زند:  دانست سرو به خر نمی‌باید داد کلمه «سُرو» اسم است و ظاهرا یک لغت پهلوی  است. در واقع «سُرو»  مطلق شاخ را گویند خواه شاخ گاو باشد خواه شاخ گاومیش و شاخ گوسفند و مانندِ آن سعدی می گوید: اگر برخی موجودات را سهم و نصیبی نداد حتما سبب و حکمتی دارد. مثلا خر را شناخت و به او شاخ نداد.  اشاره سعدی به ضرب المثل معروفی است که گفت:  «خدا خر را شناخت بهش شاخ نداد» یعنی آدم های ضعیف اگر قدرت داشتند، روزگار دیگران را سیاه می کردند ..